وزارت امور داخله یا وزارت کشور، وزارتخانه اي فرابخشی، مهم، حساس و نهادي حاکمیتی است که مسئولیت اداره راهبردي امور داخلی کشور در تمام حوزه هاي سیاسی، اجتماعی، اقتصادي و انتظامی– امنیتی را به عهده دارد. که این مسئولیتها در سطح استان بر عهده استانداران خواهد بود. البته در دوران تاریخی مختلف استاندار بودن مفاهیم مختلفی داشته و به گونه هاي متفاوتی عمل شده که در مطالب زیر به بخشی از سیر تاریخی اداره امور استانها اشاره می شود. در شرح والیان و استانداران و با مطالعه و کاووش درباره چگونگى انتصاب و اقتضاى دوران ماموریت والیان یا استانداران می توان ویژگی هاى آنها را از منظر زمانى در شش مقطع تاریخى از اوان سلسله قاجار تا تاریخ 4909 مورد مطالعه قرار داد که در ادامه به آن پرداخته ایم:
تقسیمات کشوري در استان زنجان
ایـران پیش از دوره مشروطه، فاقد قانون تقسیمات کشوري بوده است و بـراي اولـین بـار در سـال 1285 هـ. ش قانون تقسیمـات کشوري در ایران وضع شده است. براسـاس آن قـانون، ایـران بـه چهـار ایالت بزرگ به نام هاي آذربایجان، فارس، خراسان، بلوچستان و کرمان تقسیم و هر ایالت، به چند ولایـت حاکمنشین و هر ولایت، به چند بلوک نایب الحکومه نشین تفکیک گردیده است. با اجراي نخستین قانون تقسیمات کشوري ایران در سال 1287 هـ. ش، کشور به چهار ایالـت بـزرگ، 38 ولایـت و 137 بلـوک تقسیم و در این تقسیم بندي، زنجان یکی از ولایت هاي مستقل بود.
در سال 1316 هـ. ش، قانون تقسیمات کشوري تغییرات اساسی پیدا کرد و قانون جدیدي جـایگزین آن شد. طبق قانون جدید، ایران به 10 اسـتان و 39 شهرسـتان تقسـیم و شهرسـتان زنجـان بـه همـراه بخشهاي خدابنده و ابهر تابع استان یکم گردید. همچنین قزوین، رشت، ساوه، اراک نیز تابع استان یکم، بودند.
با تغییرات مختصري که از سال 1316 هـ. ش، در قانون تقسیمات کشوري صورت پـذیرفت، ایـران به 10 استان و یک استان مرکزي تقسیم و زنجان با نام خمسه، تابع استان مرکزي شد. پـس از گذشـت بیست و چهار سال، بار دیگر در سال 1340 هـ. ش، قانون قبلی مورد بازبینی قرار گرفت و ایـران بـه 13 استان و 5 فرمانداري تقسیم گردید و در آن تقسیمات، زنجان، اراک، رشـت، طـوالش، لاهیجـان و بنـدر انزلی ضمیمه گیلان گردید. در مرداد ماه سال 1348 بخشهاي ابهر و خدابنده همزمـان بـه شهرسـتان، تغییر وضعیت دادند و در سال 1349، شهرستان زنجان و همچنین دو شهرستان ابهر و خدابنده از گـیلان منتزع و به فرمانداري کل تبدیل گردیدند.
بالاخره با تغییر قانون تقسیمات کشوري به سال، 1351 فرمانداري کل زنجـان بـه اسـتان درجـه 3 ارتقاء پیدا کرد و در سال، 1356 شهرستان قزوین از استان مرکزي جدا و به استان زنجان ملحق گردید و در سال 1356، بخش ضیاء آباد به مرکزیت شهر تاکستان به شهرستان تاکستان تبدیل و از قزوین منتزع و به استان زنجان الحاق گردیـد. پـس از پیـروزي انقـلاب اسـلامی در ديمـاه سـال، 1358 واحـدهاي تقسیمات کشوري ایران عبارت بودند از : 24 استان، 475 بخش و 439 شـهر و اسـتان زنجـان در همـان سال شامل 5 شهرستان، 14 بخش و 10 شهر بوده است.
در سـال 1370، استـان زنجان از میان 24 استان، 229 شهرستـان، 617 بخش و 520 شهـر در کل کشور؛ داراي 5 شهرستان، 20 بخش، 16 شهر، 29 دهستان و 1938 آبادي بوده است.
بعد از انتزاع شهرستان قزوین در دوم مهر ماه سال 1373، واحدهاي تقسیماتی اسـتان زنجـان بـه 4 شهرستان، 13 بخش، 9 شهر، 29 دهستان و 1123 آبادي، تقلیل یافت. هرچند طبق تقسـیمات کشـوري سال 1375، استان زنجان داراي 4 شهرستان، 16 بخش، 13 شـهر، 51 دهسـتان و 1113 آبـادي بـود، در فاصله آبان ماه سال 1357 تا تیر ماه سال 1376، تغییـرات دیگـري در تقسـیمات اداري اسـتان زنجـان صورت گرفت، در آبان سال 1375 بخش ماهنشان به شهرستان ماهنشان ارتقاء یافـت، در خـرداد 1376 شهرستان تاکستان از زنجان تفکیک و به استان قزوین ملحق شد، در شهریور سـال 1376 بخـش هـاي طارم علیا به مرکزیت آببر، ایجرود به مرکزیت زرین آباد، به شهرستان تبدیل شدند و در مرداد ماه سـال 1376، بخش خرمدره از ابهر جدا و به شهرستان مستقلی، تغییر وضعیت داد. در سـال 1392 نیـز بخـش سلطانیه (از شهرستان ابهر) با مرکزیت سلطانیه به شهرستان ارتقا یافت.
بر اساس آخرین تقسیمات (1393) این استان داراي 8 شهرستان، 17 بخش، 21 شهر، 48 دهستان و 1186 آبادي با 254 آبادي خالی از سکنه و 730 آبادي بالاي 20 خانوار می باشد.