در سالن 38 نمایشگاه بین المللی محیط زیست که با شعار اقتصاد سبز، کلید توسعه پایدار طی روزهای 24 الی 27 بهمن ماه در محل دائمی نمایشگاههای بین المللی تهران برگزار شد، غرفه ای ویژه به سازمان مردم نهاد برتر استان زنجان درحوزه محیط زیست اختصاص یافته که به معرفی غار 7 طبقه و سی میلیون ساله کتله خور شهرستان خدابنده در راستای گردشگری پایدار با تاکید بر حفاظت محیط زیست و تقویت اکوتوریسم واقعی با هدف پاسداری پایدار از طبیعت ایران پرداخته بود. این غرفه که با همکاری کانون فرهنگی - اجتماعی بانوان وسازمان مردم نهاد زیست محیطی نگین سبز شهرستان خدابنده برپا شده بود مورد استقبال گسترده بازدیدکنندگان داخلی و خارجی قرار گرفت. از جمله بازدیدکنندگان نمایشگاه: آقای دکتر جهانگیری – معاون اول رئیس جمهور ، خانم دکتر ابتکار رئیس سازمان حفاظت محیط زیست ، وزیر محیط زیست جمهوری ارمنستان، سفیر ایتالیا، مدیران سازمانها، نهادها وصاحبان صنایع داخلی و خارجی بودند.
آثار تاریخی و جاذبه های گردشگری شهرستان خدابنده
شهرستان خدابنده با داشتن تاریخ کهن، دارای آثار و ابنیۀ تاریخی و یا باستانی فراوان است. آثار تمدنی عصر نو سنگی در منطقه، از هزارۀ پنجم قبل از میلاد روشن و مشخص گردیده است که از دستمایه‌های آن سفال‌های قرمز و نخودی رنگ منقوش به نقوش سمبلیک و پیچده‌ای را می‌توان عنوان نمود که معرفت کنونی ما قادر به تشخیص و درک پیام آنها نیست. کاشی‌هـــای مطلی از تپۀ نور و سفال سلطان آبادی بسیار جالب از تپۀ نور آباد خدابنده مؤید رونق اقتصادی، فرهنگی و هنری منطقه در قرن هفتم و هشتم هجری میباشد.
آثار و ابنیه تاریخی شهر قیدار
1- بقعه حضرت قیدار نبی (ع):
بنای بقعه متعلق قیدار ابن اسماعیل ابن ابراهیم (ع) از پیامبران الهی و بیست و پنجمین جد حضرت رسول اکرم (ص) است. که این مسئله با استشهاد 65 نفر از علمای طراز اول مورد تأئید قرار گرفته‌است همچنین در کتاب جلاء العلوم تألیف محمد باقر مجلسی نبز به همین منوال شجره قیدار نبی را به ابراهیم وآدم (ع)نسبت داده است.
در تاریخ یعقوبی آمده است حضرت اسماعیل (ع) دوازده پسر داشت که بزرگترین آنها حضرت قیدار (ع) بود. برخی گفتند: «قیدار یعنی سیاه پوست، پسر دوم اسماعیل است. او پدر مشهورترین قبایل عرب بود. بلاد و مملکت ایشان نیز، قیدار خوانده شده است.» «فرزندان اسماعیل در جستجوی آب پراکنده شده‌اند. برخی هم ماندن در جوار حرم را بر خود لازم شمردند.»مرقد حضرت قیدار در مجوعۀ تاریخی خدابنده در دره کوه قیدار قرار گرفته است. این مجموعه بقعۀ قیدار نبی (ع) صحن و مسجد جامع خدابنده را تشکیل داده و از نظر قدمت تاریخی از قدیمی‌ترین مناطق تاریخی میباشد. نخستین و قدیمی‌ترین سند متعلق به سال 719 هجری قمری است و حکایت از تجدید بنای بقعه به دستور بلغان خاتون زن غازان خان ایلخانی دارد دومین کتیبه متعلق به سال 751 هجری قمری است و کیفیت احداث گنبد را بازگو می‌کند.
مفاهیم و سبک گچ‌بری‌های شبستان قابل مقایسه با کارهای دوران صفوی است. بنابراین به روشنی می‌توان گفت که این بقعه در اوایل قرن هشتم هـ. ق (سال719) به دستور بلغان خاتون تجدید بنا شده سپس گنبد آن در سال 751 هـ . ق به دست استاد تیمورخان سلطانیه‌ای احیاء و در قرن 11هـ . ق گچ‌بری گردیده است. گنبد این بقعه در عین سادگی بسیار جالب و به سبک خاصی ساخته شده و از نوع گنبدهای زنگوله‌ای میباشد.
بقه قیدار نبی از نظر اموال فرهنگی یکی از بقاع معتبر است که اموال موجود در آن به شرح ذیل میباشد:
کتیبه‌ها: دو کتیبه سنگی در بقعه وجود دارد که یکی در ضلع جنوبی شبستان و دیگری در ضلع فضای نخستین نصب شده است.
ضریح: این بقعه دارای ضریح است که از چوب گردو ساخته شده و طول آن در حدود2 متر و عرض تقریبی 70/1 متر میباشد. نقوش در آن به روش حکاکی نشان داده شده و سطح جانبی این ضریح با استفاده از موتیف‌های اسلیمی مزین شده و در قسمت فوقانی ضریح کتیبه‌ای به خط نسخ نوشته شده است.
قرآن : یکی دیگر از اموال فرهنگی بقعه شش جلد جزوه قرآن مجید و قسمی از آیات سورۀ مبارکه نخل است. ابعاد خط 6× 15 سانتی‌متر و نوع خط ثلث خفی بوده و کل آیات با خطی به رنگ قرمز محاط شده است. جلد جزوات چرمی و جنس کاغذ پاپیروس است. این قرآن توسط نویسنده نامعلومی در سال 1030 هـ . ق نوشته شده و واقف آن مشهدی یوسف ساکن زنجان می باشد. علاوه اموال مزبور در این بقعه دو عدد سر علم نقره‌ای متعلق به سال 1252 هـ . ق و تعدادی شمعدانی روسی از دوران نیکلا و دوران صفویه وجود دارد. همچنین سنگ قبر از جنس سنگ‌های تراورتن است که در طرفین آن کتیبه‌ای زیبا به خط ثلث همراه با خطوط اسلیمی نوشته شده است.
2-مسجد جامع خدابنده :
این مسجد در ضلع شرقی بقعه نبی (ع) در شهرستان خدابنده واقع است که در سال 1321 هـ.ق در دوران محمدعلی شاه قاجار با نظارت جهان شاه خان افشار (که فئودال منطقه بوده) از اعتبارات موقوفه قیدار نبی ساخته شده است. این مسجد به سبک مساجد شبستانی میباشد و آجر کاری شبستان به شیوه بسیار عالی طراحی گردیده است. مسجد جامع خدابنده دارای یک سر در و دو مناره به سبک بناهای دوران قاجاریه است. در ضلع غربی مسجد هشت واحد حجره جهت تربیت طلاب علوم دینی اختصاص داده شده است.
(قيدار داغي )
كوهي به بلنداي آسمان .سخت و با غرور و سردبا سرمايي كه در قله آن برف پاييزي مي نشيند و تا انتهاي اردي بهشت در آن ديده مي شود . بهار اين كوه بهشتي است سراسر سبز و با دشتهايي گسترده و زيبا كه اهالي طبيعت وجود اين همه زيبايي را از ياد نمي برند و در هر فرصت كوچكي به ديدار اين همه زيبايي مي شتابند. در اوج غرور كوه جايي است با نام علي پنجه (پنجه ي علي ) كه در ميان مردم معروف است به جاي پنجه ي حضرت علي (ع) به همين خاطر اين كوه به كوه علي پنجه ناميده شده است .آلا قاپو دشتي است سرسبز و بكر با چمنزاري زيبا و چشمه ي جوشان وزلال كه كوههاي سربه فلك كشيده اين دشت زيبا را احاطه كرده است وچشم هر بيننده اي از شوق اين همه زيبايي در وصف مي ماند .ارديبهشت اين مكان بهشتي است بر جاي مانده از افلاك آسمان كه از خاطر هيچ بيننده وگردشگر نميرود
شهر سجاس
كه مملوءاز جاذبه هاي زيباي گردشگري مي باشد در 17كليو متري شهرستان خدابنده قرار گرفته است .تراكم جوي و ريزش بارانهاي فصلي ،مراتع سرسبزو چشمه سارهاي زيبا ورودخانه هاي پر خروش سجاسرود كه از روستاي مزيد آباد سجاس سر چشمه مي گيرد و سد زيباي گلابر كه در نوع خود كم نظير است مكاني تفريحي است كه ميتواند لحظات شيرين وبه ياد ماندني را براي گردشگران به ارمغان بياورد.
از ديگر چشم اندازهاي قابل توجه بناي تاريخي و زيباي مسجد جامع سجاس است كه در عين تاريخي بودن به سبك زيبايي معماري شده است .پلان اين مسجد بر گرفته است پلان چهار طاقهاي ساساني بوده و سبك ساخت بنا اقتباس از بناي مذهبي پيش از اسلام در ايران مي باشد با توجه به شيوه معماري و كتيبه هاي موجود شبيه شبستان گنبد مسجد جامع قزوين است كه يادگار دوره ي سلجوقي است كه در حدود 478 هجري قمري ساخته شده است كه چهار كتيبه ي زيبا داخل مسجد وجود دارد .كتيبه هاي به جا مانده به خطوط كوفي و ثلث گچبريها كه به سبك ويژه هندي ميباشد و بخشي از كتيبه هاي كه در دوره اي مغول ودوره صفویان در محراب مسجد ساخته شده زيبايي اين بنا را چندين برابر ميكند .
قبرستان تاريخي شهداي سجاس
كه بيانگر رشادت و ميهن پرستي و دينداري مردم اين خطه در برابر هجوم وحشيانه قداره بندان مغول بوده است و همچنين سنگ نوشته هاي كه بر روي آنها نقوش اسليمي ، درخت زندگي ،لفظ و نام شهيد با خطهاي زيباي مربوط به دوره ايلخاني مي باشد از ديگر آثار زيباي اين منطقه بشمار مي رود که.در دولت نهم ودهم برای این سنگ نوشته ها اعتبار تخصیص یافته و به موز ه سنگ نوشته تبدیل شده است ودر سال 91 بار اعتبار بالا محوطه مسجد تملک شده ودر حال محوطه سازی آن میباشد
امام زاده سید ابراهیم (ع)
سجاس یکی از امامزادگان جلیل القدر شهرستان خدابنده است نصب و شجره ایشان به استناد نوشته ابونصر بخاری-که از متون مرجع در علم انساب است امامزاده حضرت سید ابراهیم (ع) سجاس از اولاد حضرت عباس ابن امیر المومنین (ع) است در بخش سجاسرود امامزادگان شریف از جمله امامزاده جواد روستای خوش،امامزاده سید ابراهیم روستای آقاجری،امامزاده عبدالقفار روستای شیخ موسی و....می باشد
شهر كرسف
كه در12 كيلو متري قيدار واقع شده است از حيث آب و هوايي بسیار مطلوب و مناطق سرسبزو چشمۀ تاریخی پر آب و زيباي كرسف و وجود امام زاده عبدالله كه بر روي قبرستان تاريخي واقع شده و به نقل قول اهالي از اولاد امام موسي كاظم (ع) مي باشد و همچنين سد( بند امير) ومسجد حسينیۀ كرسف كه بر روي تپه هاي تاريخي مربوط به دوره ساسانيان واقع شده است همواره مورد توجه مسافران و گردشگران بوده است .
شهر سهرورد
يكي از شهر های زیبا و با جنگلهای سرسبز که در 24کیلومتری از مرکز شهرستان قرار داردكه در كتاب نزهه القلوب حمداله مستوفي قدمت آن بالاي800 سال پيش بيني شده كه 10كيلو متري جنوب غربي در دامنه هاي كوه قيدار قرار گرفته است .
واژهء((سهرورد ))درست به معناي ((سرخ گل)) است كه نام مناسب وزيبايي و تسميه محل است .سهرورد مهد و تولد رجال و علماي بزرگ مي باشد از جمله : شهاب الدين سهروردي استاد شيخ اجل سعدي ابوحفض عمر سهروردي و مهتر از همه شيخ اشراق ،ابوالفتوح سهروردي ،فيلسوف نامدار و بنيانگذار حكمت اشراق است .
از آثار تاريخي ديگر سهرورد مي توان به قلعه اسيران،مسجد شهيدان ، تپه ((دربار)) معروف به دردر ، مقبره امام زاده قاسم (ع)، پناهگاه زير زميني تاريخي و باستاني در عمق جنگل زيبا، سنگ نوشته يازلي داش اشاره كرد
شهر گرماب
از زيباترين مناطق شهرستان خدابنده مي باشد و در 74كيلو متر ي خدابنده واقع شده كه يكي از معروفترين پديد ه هاي كشور مان يعني غار زيباي خورشيدكه به غار كتله خور معروف است در اين شهر قرار دارد.
غار كتله خور غاري است خشكي كه قدمت آن به دوران ژوراسيك مربوط است يعني بيش از 120 ميليون سال قبل كه از لحاظ كيفيت بلور و قنديلها ، زيبايي و تعداد طبقات اولين غار آهكي جهان شناخته شده است كه در حال حاضر به سه بخش فرهنگي ،تفريحي و ورزشي تقسيم شده است
نكته جالب توجه كه در بررسي ها به عمل آمده است مؤيد اين موضوع است كه اين غار در نهايت به غار عليصدر در همدان متصل ميشود .يكي ديگر از عجايب و زيبايهاي اين غار تعدد طبقات آن است كه اينگونه غارها در جهان بسيار كم نظير هستند .گمان ميرود كه اين غار داراي 7 طبقه مي باشد كه تاكنون تنها 3 طبقه آن كشف شده است.
امامزاده خلیفه (ع) شهر گرماب با هشت واسطه به امام حسن مجتبی (ع) میرسد در بخش گرماب بقعه امامزادگان شریف از جمله امامزاده اسماعیل(ع) روستای گوگرچینک ،امامزاده سید ابراهیم(ع)روستای بختی،امامزاده سیدعبداله وفرزندان(ع)روستای مسگرو..... میباشد
مجتمع تفريحي ،فرهنگي چشمه بالخلي بولاغي
با بازدهي آب به مقدار 100 ليتر در ثانيه كه در 1 كيلو متري جنوب شرقي شهر گرماب قرار گرفته که جدیداتوسط شهرداری گرماب کارهای مهمی در این مجتمع صورت گرفته است و چشمه آب گرم و امام زاده سعيد خليفه داراي قدمتي ديرينه در مركز شهرقرار گرفته اند و قلعه مره بن قيس( به صورت تپه) در فاصله ي 1 كيلو متري جنوب شرقي گرماب كه در مسير غار كتله خورواقع شده و بنابر گفته اهالي محل به دوران حكومت حضرت علي (ع) ميرسد ،اين شهر را مكاني ديدني و توريستي كرده است
شهر زرین رود
كه در 44 كيلو متري جنوب قيدار قرار دارد يكي از بزرگترين شهر هاي قيدار مي باشد و از آثار زيباي آن مي توان به حمام تاريخي بزينه رود با قدمتي چنين صد ساله مربوط به دوره قاجاریه میباشد که در چند سال اخیر مرمت شده است كه در داخل شهر قرار دارد و غار با شكوه و عظيم خشكي –آبي جديد الكشف زرين غار اشاره كرد كه از ديگر عوامل جذب گردشگربه منطقه مي باشد که طرح مطالعاتی بازگشایی آن سال گذشتهانجام شده است .
کمپینگ گردشگری شهر زرین رود که در ورودی از طرف همدان در حال ساخت است