'قلعه بهستان' یا کهن دژ در شهرستان ماهنشان در استان زنجان ودرکناررود خانه قزل اوزن واقـع میباشد. قدمت این دژ به دوره مـــادها بر میگردد.این دژبه شماره ۱۴۵۸ به نام قلعه بهستان در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیدهاست.
مشخصات قلعه:
فضای کلی قلعه به سه دسته شامل اتاقها، دالانهــا و راهپلــهها تقسیم گرديده است کــه گـاه دارای سقفـی تیـزهدار و دارای محـلهایی به شکل مثلث یا مــدور روی دیوارها برای قرار گرفتن پیهسوز بودهاست. این دژ دارایراهپلههای زیگزاگی در ضلعهای غربی و شرقی است که روزگاری از پایینیترین قسمتضلع شمالی آن شروع میشده و حالا جز ویرانهای تحمیل شده بر هسته اصلی قلعه به چیزدیگری شبیه نیست و به دلیل فرسایش طبقات زیرین آن، تردد در این مسیر خطرناک وتقریباً ناممکن است. راهپلههای ضلع شمال غربی قلعه به عنوان یکی از مناطق دست نخورده و سالم دژ بهستان است که بالای این پلهها، اتاقی به شکل طاق محرابهای مسجد دوران اسلامی تزئین شده متعلق به دوره اسلامی وجود دارد و راهپلههای زیادبا عرض یک متر نیز اقتباس از این سبک معماری است. هم اکنون به دلیل تخریب زیادتنها با عملیات کوهنوردی میتوان بر بالای قلعه با تخته سنگهای عظیم مسطح آن رسید.قسمت بالای قلعه با گچ اندوده شده و داخل آن حوضی با ابعاد ۷ در ۳ متر و از جنسسنگ و ساروج قرار دارد که با استفاده از لولههای آب گلی نیممتری به اسم گنگ آبآن تأمین میشدهاست.
تاریخچه قلعه:
برخی، پیشینه این دژ رابه زمان ماد نسبت میدهند. مادها ازطریق مصب و کنارههای رودخانه قزل اوزن وارد فلات ایران شدند و در روستاهایی همچونمادآباد در ۱۵ کیلومتری شهر ماهنشان مستقر شدند و وجود قلعههایدفاعی همچون قلعه بهستان در ۱۲ کیلومتری ماهنشان معماری زیبا و هنرمندانهای رابه نمایش گذاشتهاست. اما بر اساس پژوهشهای باستانشناسی تاکنون، پیشینه این دژبه دوره هخامنشیان به اثبات رسیده. این دژ دردوره پس از اسلام و تا قرن پنجم نیز این دژ پابرجا بوده و کاربرد داشتهاست.
«دودکش جن» را در 20 کیلومتری شهـر ماهنشان بطـرف زنجان و 100 کیلومتـری زنجـان میتوان پیدا کرد. «دودکش جن» دقیقا همانجای یاست که ماهنشان را شهری افسانهیی میکند و خیلـیها با وجود آنکه از زنجان گـذرکردهاند، ولـی تا به حال نه آن را دیده و نه دربارهاش شنیدهاند. معلـوم هم نیستپـایـهی نامگذاری آن چیست، شایـد به اعتقـادات کهــن مـردم این خطـه بـرگـردد؛امــا در اصــل، «دودکش جــن» نوعی سنگ قارچیشکـل است که براثر فرسایش پدید آمده و به منارهای بلند و نازک میماند که سنگ دیگری روی آن قرار گرفته است .
دریاچهی«خندقلو» در دهستان «اوریاد» در بخش مرکزی شهرستان ماهنشان و در 152 کیلومتریمرکز استان قرار دارد و تنها دریاچهی زنجان بهشمار میآید و میان یک دشت وسیعقرار گرفته است و دقیقا حکم سراب را برای این منطقه دارد. دسترسی به دریاچهی «خندقلو»از جادهی ماهنشان به روستای سهند سفلی و علیا، قاضی کندی، حسنآباد ،پری خندقلو امکانپذیر است. دریاچهی«خندقلو» درست مانند «دودکش جن» تا به حال چندان مورد توجه قرار نگرفته، هرچندگفته شده است ادارهی میراث فرهنگی و گردشگری زنجان طرحی برای ساخت سایتی تفریحیدر کنار آن دارد؛ ولی تا آن زمان، حفظ این دریاچه برعهدهی مسافران وبازدیدکنندگانش است تا مانند نامش به افسانه تبدیل نشود.
دربند قاطرچی در ۵ کیلومتری سمت غـرب ماهنشان به طـرف روستای ینگجه سینار واقع شده و یک ـیاز مناطـق حفاظت شدهماهنشان از لحاظ سکونت حیوانات وحشی از قبیل قوچ و میش میباشد. دربند قاطرچی یکی از مناطق خوب و جذاب برای گردش و سیاحت میباشد.
ییلاقات علم کندی جزء زیباترین مناطق شهرستانماهنشان بوده که همه ساله جمع کثیری از علاقـه منـدان به طبیعت را در دامان خود پذیرا می باشد. منطقه قارقالان که جزء مهمترین و دلنوازترین مناطق این ییلاقمی باشد همانگونه که از نام آن پیداست منطقه ای است که برف زمستانی تا بارش اولینبرف سال آینده باقی می ماند. آب و هوای این ناحیه به مانند منطقه دماوند وفیروزکوه در استان تهران بوده و تنها مشکل موجود راه دسترسی به آن می باشد که نیازبه خودروی مجهز دارد. در آینده نزدیک در این منطقه خانه گردشگر نیز احداث خواهد شدکه قابل استفاده کلیه علاقه مندان طبیعت می باشد.
منطقه حفاظتشده و پناهگاه حیاتوحش انگوران درشمال غرب کشور در ناحیهای کوهستانی در رشته کوههای زاگرس قرار گرفته است. اینمنطقه در جنوب غرب استان زنجان در مرز سه استان آذربایجان شرقی و غربی و کردستانواقع شده و از نظر تقسیمات کشوری قسمت عمدهای از شمال، شرق و جنوب آن در دو بخشانگوران و مرکزی و قسمتی از جنوب غرب منطقه در بخش افشار شهر تکاب در استانآذربایجان غربی قرار گرفته است. منطقه حفاظت شده انگوران در مساحتی معادل ۹۰ هزارهکتار و پناهگاه حیات وحش انگوران با مساحت ۳۵ هزار هکتار، دارای انواع پوششگیاهی، بوتهها و درختچهها، فوربها و پهن برگها و گندمیان و شبه گندمیان میباشد.بر اساس مطالعات انجام شده،
۲۹ گونه بوته و درختچه، ۹۶ نوع علفیهای پهن برگ و ۴۶گونه گرامینه و شبه گرامینه در محدوده مورد مطالعه وجود دارد. همچنین تعداد ۳۳گونه پستاندار، ۱۰۷ گونه پرنده، ۲۳ گونه خزنده، 8 گونه آبزی، 7 گونه دوزیست و ۷۸گونه حشرات هوازی و خاکزی حیات وحش این منطقه را تشکیل میدهند.
شایانذکر است که پستانداران عمده این منطقه عبارت از قوچ و میش، کل و بز،خوک، خرس، سیاه گوش، گرگ، روباه، شغال و خرگوشهستند. همچنین برخی از پرندگان آبزی، بومی منطقه بوده و مهاجرت نمیکنند که میتواناز این میان به آنقوت، تنجه و چنگر اشاره کرد. بعضی از مرغابیها، لکلک سیاه،فلامینگو، قو، درنا و پلیکان از پرندگان مهاجری هستند که در بین سایر پرندگان ازاهمیت برخوردارند.
از سایر پرندگانی که در اینمنطقه وجــوددارند میتوان به کبک دری، کبک معمولی، کبک چیل، باقری قره- قمری و فاختهاشاره کرد. مار، مار آبی، آگاما، جکویامارمولک،گونه خاصی از لاک پشتها از جمله خزندگانو دوزیستانی هستند که در این منطقه زیست می کنند.کپور، سس، سیاه کولی، زردپر یا سرخ پر، سیم، اسپله، ماشگ ماهی از انواع ماهیانی میباشندکه میتوان در منطقه حفاظت شده انگوران مشاهده کرد.