با شکل گیری تمدن های اولیه در جهان که با وقوع جنگ همراه بود، انسان ها اصول اولیه پدافند غیرعامل را به صورت جوشن و سپر برای حفاظت انفرادی و برج و بارو و قلاع محکم و مرتفع را برای تامین امنیت گروهی به صورت گسترده ای رواج دادند. وجود خندق ها در اطراف شهرها و ایجاد دروازه های مستحکم برای پیش گیری از حملات غافل گیرانه دشمن در تمام نقاط جهان امری رایج بود.

موضوع پدافند غیرعامل و بهره گیری از منافع آن تنها زائیده عقل انسان نبوده و خداوند بزرگ، که مخزن تمام علوم نزد اوست، در آیه 80 از سوره مبارکه انبیائ می فرماید:

((و علمناه صنعه لبوس لکم لتحصنکم من باسکم فهل انتم شاکرون)) و ما به او( حضرت داود (ع)) ساخت زره را تعلیم نمودیم تا شما را از آسیب جنگ در اما بدارد، پس آیا شکرگزارانید؟

در جریان هجرت پیامبر اسلام نیز خداوند متعال با استفاده از شگردهای اختفائ و فریب که از اصول پدافند غیرعامل، مانع از دسترسی کفار قریش به اسشان گردید.

استفاده ازعوارض طبیعی برای جلوگیری از دسترسی دشمن نیز یکی از اصول همواره مدنظر پدافند غیرعامل است که حضرت علی (ع) در نامه 12 نهج البلاغه می فرمایند: (( آنگاه که در میدان جنگ در مقابل دشمن قرار گرفتید می باید قرارگاه شما در دامنه کوه ها و تپه ها و یا رود ها باشد تا پوشش و حفاظ شما گردد و شما را از دشمن نگهبانی کند.))

در صدر اسلام نیز با تکیه بر این اصول، غزوه احد با اتکا بر ارتفاعات و گماشتن نگهبابن در نقاط نفوذ و غزوه خندق با کندن گودال پیرامون مدینه طرح ریزی شد.

در جنگ جهانی دوم که استفاده از هواپیما در بمباران شهرها و مراکز صنعتی و پس از آن استفاده از موشک در جنگ توسط آلمان نازی شروع شد خسارت ها و آسیب هایی که به مردم و بخش های غیرنظامی وارد شد نسبت به جنگ جهانی اول سیر صعودی داشت و این موضوع سبب شد تا به پدافند غیرعامل اهمیت مضاعفی داده شود.

-در کشور هایی مانند آمریکا، شوروی سابق، آلمان، فرانسه، انگلستان، کانادا و... حتی کشوری مانند سوئیس، در طول هر دوجنگ بی طرفی خود را حفظ کرده بود، با شتاب فزاینده ای به پدافند غیرعامل روی آوردند.

توسعه پدافند غیرعامل در آلمان باعث گردید تا علاوه بر سازمان های دولتی، شرکت ها و موسسات غیردولتی نیز به صورت داوطلبانه و افتخاری در این زمنیه با دولت همکاری نمایند. با این حال مردم و شرکت های ملی و خصوصی در صورت رعایت استانداردهای دفاع غیرعامل از دولت کمک های مالی دریافت می نمایند و ضمنا ساخت پناهگاه در مدارس، دانشگاهها و مراکز مشابه الزامی است. بسیاری از تاسیسات و ساختمان های این کشور به صورت دومنظوره احداث شده است و علاوه بر کاربری های متفاوت در شرایط عادی، در شرایط بحران به پناهگاه تبدیل می شود که از جمله این مراکز می توان به خطوط راهآهن زیرزمینی، ایستگاه های مترو و پارکینگ های بزرگ ساختمات های اشاره کرد. در این پناهگاه ها تمام تمهیدات لازم جهت تامین نیاز های ضروری مردم به کار گرفته شده است به نحوی که در زمانی کوتاه، با سازماندهی و تمرین هایی که از قبل انجام می شود پناهگاه ها برای استفاده عموم آماده می گردد.

-در شوروی سابق سازمان دفاع غیرعامل در اواسط 13*960 میلادی تاسیس گردیده و به سرعت توسعه یافت و از سال 1966 با تحولی بزرگ، تجدید سازمان گردید و سپهبد آلتونین از سوی لئونید برژنف به عنوان رئیس سازمان دفاع غیرعامل منصوب گردید. ساخت پناهگاه های ضد هسته ای و دو منظوره کردن بسیاری از تاسیسات مانند ایستگاه ها  ومعابر مترو و پارکینگ های زیر زمینی از همان زمان در دستور کار قرار گرفت و با ساخت استحکامات ایمن و زره های مقاوم در مقابل انواع بمب ها و موشک ها توسعه یافت.لیکن انتشار اندک اطلاعات موثق در این خصوص، تحلیل وضعیت شوروی سابق در حوزه پدافند غیرعامل را دشوار ساخته است.

- در امریکا پس از گذشت بحران های برلین و کوبا در سال 1963، موضوع ساخت پناهگاه های خانگی و دسته جمعی مطرح شد و پس از آن سازمان های کوچک و فرعی در این خصوص فعالیت می نمیودند در سال 1979 مدیریت امور اضطراری دولت مرکزی فما برای مدیریت صحنه به هنگام شرایط اضطراری، تشکیل گردید و نواحی دهگانه خود را در سرایر آمریکا تاسیس نمود. هدف این سازمان ((اصمینان از حیاط و حفظ بقا)) مطرح گردید و پس از مدتی بیش از 4000 مرکز محلی و ایلتی به منظور بر عهده گرفتن حفاظت در مقابل حملات احتمالی ایجاد شد. این در حالی بود که اقدامات پدافند غیر عامل در آمریکا قبل از تشکیل این سازمان شروع شده بود و پناهگاه های ضد هسته ای متعددی نیز برای حفاظت از مزدم احداث گشته بود.

دولت های و کشور های مختلف در طی سالها با توجه به تجربیات و نتایج حاصله از اتفاقات تاریخی ( جنگ ها، حوادث سیاسی، امنیتی و...) و بر اساس الویت ها و موقعیت های موجود تدابیر گاه متفاوت و گاه مشابهی را در حوزه پدافند غیر عامل اندیشیده اند. امروز در تمامی کشور های دنیا مسئله پدافند غیر عامل مسئله در کانون توجه است و دولت ها و حکومت ها برای صیانت از دارایی ها و ارزش های داخلی خود از مفهوم پدافند غیر عامل استفاده می کنند. همچنان با شکل گیری سازمان هایی پدافند در جهان در کشور عزیزمان ایران با توجه به اتفاقات تاریخی و بویژه جنگ تحمیلی و بازخورد های حاصل از آن ها در طول سالها در سال 1382 هجری شمسی سازمان پدافند غیر عامل بمنظور صیانت از ارزش های انقلاب اسلامی و خنثی سازی دشمنان اسلام و انقلاب و به دستور مقام معظم رهبری تاسیس گردید .

امروز پدافند غیرعامل موضوعی با اهمیت والا در حوزه امنیتی و دفاعی کشور محسوب می شود تا جایی که مقام معظم رهبیر حضرت امام خامنه ای ( مدظله العالی) در دیدار با مسئولین سازمان پدافند غیرعامل کشور در سال 1391 فرمودند:

پدافند غیرعامل مثل مصون سازی بدن انسان است، مارا مصون می کند. معنایش این است که ولو دشمن تهاجمی هم بکند و زحمتی هم بکشد و ضرب و زوری هر بزند، اثری نخواهد کرد این پدافند غیرعامل نتجیه اش این است.

ببینید چقدر مهم است که ما این حال را در کل پیکره کشور و جامعه ، در دستگاه های مختلف به وجود بیاوریم. کاری کنیم که همت ما فقط مصروف با این نباشد که دشمن را منصرف کنیم یا برای مقابله خودمان را آماده بکنیم، نه، کاری کنیم که مصونیت در خودمان بوجود بیاوریم این با پدافند غیرعامل تحقق پیدا می کند. بنابراین این مسئله، مسئله بسیار مهمی است که بایستی راه بیفتد.

...بنابراین پدافندغیرعامل یک اصل خواهد بود برای همیشه، نه برای یک مقطع خاص.

منبع: دانستنی های پدافند غیرعامل. اسکندری. حمید. 1394. تهران. ویرایش چهارم.1395. نشر بوستان حمید.